Schelpen

[$and€r]

Ik vraag me af wanneer een schelp nu tot etnografisch betaalmiddel word gerekend en wanneer het een object is wat je op een strand tegenkomt.. Komt dat dan bij een archeologisch onderzoek vandaan?

http://www.veilinghuiseeckhout.be/compo ... china.html

Aangezien ik nog een flinke hoeveelheid van wat ik schelpen noem bezit, foto laat kleine selectie zien.. Voel ik me etnografisch rijk..

[Munthunter]

Tsja dat is denk ik lastig te zeggen. In de tijd dat deze schelpen als betaalmiddel werden gebruikt was je (lijkt mij) rijk als je aan de desbetreffende kust woonde waar deze aanspoelden. Hoe verder weg je woonde, hoe armer?

Maar volgens mij werden ze meer meegenomen door 'handelsschepen en dergelijke en juist ver buiten de vindplaatsen als betaalmiddel gebruikt. Juist op plekken waar deze schelpen niet voorkomen, maar wel worden gevonden, zou je mogen aannemen dat het etnografisch geld is.

Maar ik kan ook begrijpen dat dergelijke schelpen niet zo heel lang geleden als sieraad werden gebruikt en dus ook op die wijze 'verloren' kunnen zijn.

Blijft lastig, aangezien het een natuurproduct is en geen geproduceerde munt met jaartal en duideljke kenmerken van een betaalmiddel.

Lon. weet er volgens mij wel flink wat meer van, denk dat hij er wel een mooi verhaal bij heeft.

Gr. Jeroen

[Homo-bulla]

Ik ben het met Jeroen eens dat juist de zeldzaamheid de waarde bepaalde. Wel kan ik me zo voorstellen dat de schelpen tevens als sieraad werden gebruikt. Dat zie je vaak in niet westerse landen, dat het kapitaal word gedragen. Nu is dat nop steeds in India. Maar vroeger ook met koperen banden in Afrika, kralen etc.
Zowel de VOC als de WIC handelden op grote schaal in deze schelpen. Hier is wat achtergrondinfor:


De West-Indische Compagnie (WIC) en de Middelburgsche Commercie Compagnie (MCC) nemen kaurischelpen als ruillading mee op reis naar Afrika.

Herkomst
Kaurischelpen (Cypraea moneta) zijn afkomstig uit de Indische Oceaan. De kauri is gemiddeld ongeveer twee en een halve centimeter groot en lijkt haast van porselein gemaakt. De bewoners van deze schelpjes worden dan ook porseleinslakken genoemd. De kaurischelpen doen aanvankelijk dienst als ruilmiddel op de Malediven en op Sri Lanka. Dit gebruik verspreidt zich van daar over Voor-Indië en een groot deel van Afrika en zelfs Suriname en Nederlands Nieuw-Guinea.

Betaalmiddel
In de wetenschappelijke naam van de schelp zit het woord ‘moneta’. Dit woord verwijst naar het Latijnse woord voor geld. Hieruit blijkt dat de schelp als betaalmiddel wordt gebruikt wanneer hij zijn naam krijgt. De vissers van de Malediven verkopen de kaurischelpen aan de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Deze compagnie organiseert in Amsterdam regelmatig veilingen van kauri’s. De kopers zijn vooral Nederlandse, Engels en Franse slavenhandelsbedrijven. Ook in Middelburg worden af en toe kaurischelpen verkocht.
Met de kaurischelpen worden onder andere slaven gekocht. Als voorbeeld hiervan is rechts een ruilgoederenlijst van de MCC uit 1734 afgebeeld. Op deze lijst voor de "Inkoop van slaaven" staan bij de rode pijl de "cauris".
In de loop van de 18e eeuw neemt de betekenis van de kauri als betaalmiddel af.

Gevonden voorwerpen
Regelmatig spoelen kaurischelpen aan op de Zeeuwse kust. Vooral bij de Kaloot, langs de oever van de Westerschelde, bij Ritthem en bij Westkapelle zijn veel kaurischelpjes gevonden. Waarschijnlijk zijn ze afkomstig van handelsschepen die voor de kust zijn vergaan.
(bron: http://www.geschiedeniszeeland.nl/thema ... pen?lng=nl)

[Munthunter]

Leuke en waardevolle aanvulling Hans!

Waarvoor mijn dank.

Gr. Jeroen

[Frans]

Hier wat leuke info over de door de VOC/WIC verhandelde kaurischelpjes wat ik van het internet gehaald heb,leuk voor een dagje aan het strand deze zomer met de kids ,

Plaatsnamen zijn op alfabetische volgorde. De vernoemde schepen worden besproken in zijn allen V.O.C. schepen die terug keerden van hun reis uit de oost. De schepen van de W.I.C. die vertrokken uit Nederland zijn nog niet opgenomen in dit overzicht. Wrakken die onmogelijk kauri's aan boord konden hebben zijn uit dit overzicht weggelaten.
Bergen aan Zee
Soort Aantal onbekend Periode Mogelijke herkomst
Cypraea moneta B10 voor 1955 OVERHOUT

Breskens
Soort Aantal 4 Periode Mogelijke herkomst
Cypraea moneta B8 1994-2005 BANTAM WOESTDUIN REIGERSBROEK

Cadzand bad
Soort Aantal onbekend Mogelijke herkomst
Cypraea sp. B9 onbekend BANTAM WOESTDUIN REIGERSBROEK

Castricum
Soort Aantal 2 Periode Mogelijke herkomst
Cypraea moneta B8 1983 OVERHOUT

Den Helder
Soort Aantal onbekend Periode Mogelijke herkomst
Cypraea sp. B9 BUITENZORG ROB

Domburg
Soort Aantal 3 Periode Mogelijke herkomst
Cypraea moneta B8 1983-1999 REIGERSBROEK
Cypraea sp. onbekend B9
annulus en moneta onbekend B10

Egmond aan Zee
Soort Aantal 710 Periode Mogelijke herkomst
Cypraea sp. 700 Coby Korssen tot 2008 OVERHOUT
Cypraea moneta 10 Dennis Leeuw tot 2008
Cypraea sp. onbekend B9
Op het Egmondse strand worden ook nog andere Cypraea soorten gevonden, gezien het oude uiterlijk zijn ook deze afkomstig uit de OVERHOUT:


Erosaria erosa
Enkhuizen
Soort Aantal onbekend Periode Mogelijke herkomst
Cypraea moneta B10 voor 1955

Haaksgronden
Soort Aantal onbekend Periode Mogelijke herkomst
Cypraea moneta B10 voor 1955

De Kaloot
Soort Aantal 37 Periode Mogelijke herkomst
Cypraea moneta 5 B8 1997-2005 BANTAM REIGERSBROEK WOESTDUIN
Cypraea erosa 1 B8 1997
Cypraea sp. 1 B8 1994
Cypraea sp. onbekend B9
Cypraea sp. 30 B11 tot 1993

Nieuwesluis
Soort Aantal 1 Periode Mogelijke herkomst
Cypraea moneta B8 1999 REIGERSBROEK

Nieuwvliet-bad
Soort Aantal 5 Periode Mogelijke herkomst
Cypraea moneta B8 1999 BANTAM WOESTDUIN REIGERSBROEK

Oostkapelle
Soort Aantal onbekend Periode Mogelijke herkomst
Cypraea sp. B9 REIGERSBROEK

Ouddorp
Soort Aantal onbekend Periode Mogelijke herkomst
Alleen moneta B10

Petten
Soort Aantal 1 Periode Mogelijke herkomst
Cypraea moneta B8 2002 OVERHOUT VROUWE ELIZABETH DOROTHEA

Ritthem
Soort Aantal Periode Mogelijke herkomst
Cypraea sp. onbekend B9 BANTAM WOESTDUIN REIGERSBROEK
Alleen moneta soorten onbekend B10

Rammekens
Soort Aantal Periode Mogelijke herkomst
Cypraea sp. onbekend B9 BANTAM-WOESTDUIN-REIGERSBROEK
Alleen moneta soorten onbekend B10
Cypraea sp. zeventigtal B11 tot 1993

Scheveningen
Soort Aantal 1 Periode Mogelijke herkomst
Cypraea tigrina B8 1987

Sluisse Hompels
Soort Aantal Periode Mogelijke herkomst
Cypraea sp. onbekend B9

Vlissingen
Soort Aantal Periode Mogelijke herkomst
Cypraea moneta 1 B8 1950 BANTAM WOESTDUIN

Westkapelle
Soort Aantal Periode Mogelijke herkomst
Cypraea sp. onbekend B9 REIGERSBROEK
Alleen moneta soorten onbekend B10

Wieringermeer
Soort Aantal Periode Mogelijke herkomst
Cypraea sp. grote concentraties B9 BUITENZORG
Cupraea Moneta en Cypraea Annulus 800 en 3000 B10

Zuid Sloe
Soort Aantal Periode Mogelijke herkomst
Cypraea sp. onbekend B9 BANTAM WOESTDUIN

De wrakken en hun herkomst
Volgens Buijse (B11) hadden de schepen die uit Ceylon kwamen kauri's aan boord en die uit Batavia niet. Voor de zekerheid zijn hier alle V.O.C. schepen vermeld, welke ik vinden kon, die gezonken zijn bij hun terugkomst uit de oost. De schepen van de W.I.C. die vertrokken uit Nederland zijn nog niet opgenomen in dit overzicht. Wrakken die onmogelijk kauri's aan boord konden hebben zijn uit dit overzicht weggelaten.

Anjelier
De ANJELIER maakte een rondreis door de oost. Na op 21 oktober 1654 aangekomen te zijn in Batavia zeilde het naar Deshima en Tayouan om uiteindelijk op 30 januari 1662 vanuit Batavia weer te vertrekken naar Vlie waar het op 28 juli 1662. Daarna is er niet veel meer van bekend dan dat het vermoedelijk bij Terschelling vergaan is.
Zie ook: VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=11450

Amstelland
De AMSTELLAND vertrok op 23 december 1664 uit Batavia onder leiding van Theunis Gijsbertsz. Na een tussen stop op Kaap de Goede Hoop zette het zijn reis voort op 22 april 1665. Met de Engelsen werd er in de Baai van Bergen (Noorwegen) slag geleverd op 12 augustus 1665. In oktober verliet het Bergen en verging op 25 oktober 1665 ten oosten van Terschelling. Het grootste deel van de lading werd gered.
Zie ook: VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=10031

Bantam
Het schip BANTAM vertrok onder leiding van schipper Pieter de Ronde op 15 januari 1697 uit Batavia via Kaap de Goede Hoop naar Nederland. Op 3 december 1697 verging het schip in de Scheldemonding bij Vlissingen. De opvarenden en een deel van de lading konden worden gered.Zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=10080

Buitenzorg
De BUITENZORG verliet op 2 mei 1759 onder leiding van schipper Coenraad Dirk Wolk Batavia. Op 24 november ankerde het schip op de rede van Texel. Daar werd een gedeelte van de lading gelost en ging de bemanning van boord. Op 13 december begon het hard te vriezen waardoor verscheidene schepen in moeilijkheden kwamen door drijfijs. Wieringers zouden de BUITENZORG naar Den Helder brengen, maar halverwege kwam het vast te zitten in het ijs. Na twee maanden werd het schip in de 'Javaruggen' nabij het midden van de huidige afsluitdijk door het ijs in elkaar gedrukt. Het is onbekend of dit schip kauri's aan boord had.
Zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=10182

Hoorn
De HOORN vertrekt op 5 januari 1636 onder leiding van Lornelis Simonsz. van der Veer vanuit Batavia naar Texel waar het schip, na een stop op Kaap de Goede Hoop, op 31 juli 1636 aan komt. 6 januari 1637 vertrekt het voor zijn tocht naar Hoorn, maar komt daar nooit aan omdat het diezelfde maand op de zandbanken bij Brouwershaven loopt en vergaat; de bemanning en de lading zijn gered.
Zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=11661

Horstendaal
Op 19 januari 1742 vertrok de HORSTENDAAL vanuit Batavia om via Kaap de Goede Hoop naar Texel te varen onder leiding van Jan Kelder. Helaas verging het schip op 18 september 1742 tussen Callantsoog en huisduinen in het Buizegat.
Zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=10491

Midloo
De MIDLOO arriveerde op Deshima op 12 augustus 1730 vanuit Batavia. Op de reis van Deshima terug naar Batavia verloor de MIDLOO al een anker waarna het op 1 januari 1732 vertrok uit Batavia. Via Kaap de Goede Hoop zeilde het terug naar Nederland, maar verging op 8 september 1732 voor de kust van Vlieland.
Zie ook: VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=10696

Oude Zijpe
Op 29 juni 1740 vertrok de 'Oude Zijpe' vanaf Texel voor haar eerste reis naar Indi�. Van 16 december tot 19 januari 1741 was zij aan de Kaap en bereikte Batavia op 28 mei 1741. De Oude Zijpe is op 22 september 1742 in een zware storm op de Noordzee vergaan toen het uit Indi� terugkwam met een lading peper en nootmuskaat.
In 1986 is een wrak bloot komen te liggen op het strand bij Bloemendaal na verlenging van de IJmuidense pieren. Men vermoedde dat dit de Oude Zijpe is maar dit was niet helemaal zeker omdat in het wrak bronzen pennen en koperen borgplaten zijn gevonden die pas aan het einde van de 18e eeuw werden gebruikt. Bovendien kloppen de inhoud en de vorm van het schip niet met de beschrijvingen die van de Oude Zijpe bekend zijn.


De Overhout
De in 1771 gebouwde Overhout vertrok samen met nog twee V.O.C.-schepen op 5 februari 1777 van Gale (Ceylon). Gezamenlijk hadden de schepen 168.862 pond aan kauri's aan boord. Op zaterdag 30 augustus kwam de Overhout aan bij de Breeveertien (een langgerekte zandbank voor de Noordhollandse kust). Samen met het oorlogsschip Alarm en de Meerenburg van de kamer van Hoorn lagen de schepen daar bij een schrale oostenwind en een kalme zee.
Tegen de avond draaide de wind naar het westen en het weer verslechterde. Toen in de loop van de nacht een zeer zware storm opstak vanuit het noordwesten hield het anker van de Overhout het niet en het schip begon te krabben. Met de ebstroom mee dreef het ongeveer 2 zeemijlen af en uiteindelijk liep het op zondagavond bij Egmond aan de grond. Om twaalf uur 's nachts gaf het schip zich gewonnen en brak in stukken.
De enige overlevenden waren: bootsman Jan Emanual Uytzingel en de matrozen Joseph Bronot en Lambertis Ossenberg.
Zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=10789

Reigersbroek
In 1738 voer het fregat REIGERSBROEK met twee andere retourschepen vanaf Ceylon naar huis via Kaap de Goede Hoop, allen hadden kauri's aan boord. Het fregat kwam in moeilijkheden op de banken van de Ooster Rassen en werd om 18:30 op de Westkapelsedijk geworpen, waarna het door wind en golven aan stukken werd gebeukt. De schipper (Elias Moeninx) en vijftig van zijn mensen vonden de dood.Zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=10864

Rob
Vergaan bij Terschelling op 05-01-1640. Verder niets van bekend.Zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=11846

Tidore
Op 27 feruari 1683 vertrok de TIDORE vanuit Batavia onder leiding van Jacob Been. Het heeft Kaap de Goede Hoop niet aan gedaan. De TIDORE verging op 27 september 1683 bij Ameland.
Het schip lijkt alleen in Batavia te zijn geweest. zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=11030

Vrouwe Elisabeth Dorothea
Zie VOC shipwrecks. Uit deze beschrijving mag men aannemen dat er geen kauri's aan boord waren. Zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=10307

Wapen van Amsterdam
Vergaan in het Amelander gat september 1613 Zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=11448

Witte Kalf
Op 19 augustus 1666 overvielen de Engelsen onder leiding van Robert Holmes een koopvaardijvloot die in het Vlie voor anker lagen. Ongeveer 150 koopvaardijschepen werden hierbij verbrand, ook het V.O.C. schip WITTE KALF ging ten onder. Twee dagen later landde Holmes op Terschelling, waar hij het dorpje Westerschelling plunderde en in brand stak.
Zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=11681

Woestduin
Schipper Gerrit Berg was op 10 november 1778 rijkbeladen uit Batavia vertrokken. Op 24 juli 1779 liep de Oostindiëvaarder WOESTDUIN vast op de Noorderrassen, ter hoogte van de derde en vierde ton in de Deurloo, door de onervarenheid van de loods. Op 25 juli 1779 is de WOESTDUIN vergaan voor de Zeeuwse kust nabij het dorp Dishoek. De ramp werd gezien door Frans Naerebout. Deze 31 jarige visser zag het schip vergaan. In een moedige reddingsactie wist hij met hulp van enkele Vlissingse vissers 81 van de 130 bemanningsleden te redden. Het leverde hem een vaste aanstelling als loods bij de V.O.C. op. Van het vergaan is een kopergravure van D. de Jong 1779. Zie ook VOC site http://www.vocsite.nl/schepen/detail.html?id=11202

groet: Frans,,