BASISKENNIS MONGOOLSE MUNTSLAG 1206- 1868

[grivnagozer]

In de late twaalfde eeuw komen vanaf de Gobi-woestijn de nomadische oprukkende Mongolen onder clanleider Temujin,welke in 1206 de titel Grote Koning krijgt van zijn onderdanen, in vrij Mongools Genghis Khan.
Genghis Khan verovert Noord-China, Turkestan, Khoresan, Afghanistan, grote stukken gebied van de Khuwarizim-shahs (zie Seljuks), alsmede Azerbaidjan, Georgië en Zuidelijk Rusland. In 1227 sterft Temujin 'Gengis Khan' en kleinzoon Khublai Khan volgt Temujin op als veroveraar van China en Korea alsmede een gedeelte van West-Europa tot aan de stad Budapest in Hongarije.

De muntslag van Temujin is voornamelijk zilver voorzien van Arabische inscripties welke alleen gaan circuleren in Islamitisch en Seldjoekisch gebied.

De munten van Temuyin hebben een drieregelige tekst in een cirkel, die met een aantal brede punten wordt omlijst. De munten van weduwe Turkarina, gemalin van zoonlief Odokai, hebben als enige een Mongoolse ruiter met pijl en boog te paard naar rechts, waarschijnlijk een afbeelding van haar man zaliger. Van deze munten weten we dat ze zijn aangemunt in de jaren 1246-1251. Daarnaast is ook nog een ooievaar en een hond bij de ruiter geplaatst!

Je moet weten dat het thema ruiter te paard regelmatig terugkeert in de Sassanidische en Perzische kunst.

Manghu Khan (1248-1257) laat alleen teksten op zijn munten plaatsen.

Onder Hulagu Khan worden in 1256 de Khuwarizim-shas en de Seljuks afgeslacht in Perzië en Mesopotamië. De Mammeluken van Egypte weten Hulagu Khan te stuitten in zijn opmars naar Palestina. In deze roerige periode werd de laatste Kalief in Baghdad vermoordt.

De Grote Koning was nu de baas in de Arabische en Chinese wereld, en om het gebied te besturen in zijn naam, werd het gehele gebied opgedeeld in regio's.

De regio Middellandse Zee-Indus werd geregeerd door de Hulagu Khan en diens nazaten de Il-Hulagu, ookwel Il-Khans geheten. Il-Khans heten de Il-Hulagu na hun bekering tot de Islam.
Hun munten tonen een tekst enerzijds die gewoon verticaal staat in 5 regels, en anderszijds een tekst in een zespuntige ornamentomlijsting, welke refereren naar Islamitische motieven die je veel in de muren van de moskee ter afwerking ziet. Koper en goud worden incidenteel aangemunt, maar de kern der muntslag van de Il-Khans is zilver, en dit gebeurd in 50 aanmuntingsplaatsen.

Koperen munten der Urtukiden, Zengiden, en de Seljuks of Rhum bleven circuleren tijdens de Mongoolse bezetting. Zij vormen de figurale munten in het Mongoolse betalingsverkeer.

Goud en zilver dragen inscripties in een wirwar van cirkels en rechthoeken. Hulagu Khan presteert het om Manghu Khan als benaming op de munt te zetten tussen 1265 en 1257. Kublai Khan treedt af in 1257 als Great Khan, en verordonneert dat niemand meer zo zal heten na hem.
Ghazan Khan (1295-1304) laat zijn title van Khan helemaal weg uit het muntbeeld. Ghazan laat zijn zilveren Dirham vergrootten tot een 2 Dirhems munt zonder waarde-aanduiding, en ook halveert hij in grootte de zilveren Dirham in de waarde van 1/2.

Een zilveren Dirham van Ghazan Khan weegt 2.1 gram, die van zijn voorgangers 2.6 gram.

De officiële Mongool kennen we nu, je hebt ook rebellerende Mongolen. De bekendste zijn de Kipchak van de Gouden Horde, welke in Zuid-Rusland tussen 1224 en 1502 de scepter zwaaiden, alvorens zijn vernietigend verslagen werden door de Tsaar. Zij muntten uitsluitend zilver aan en onderscheiden zich van de officiële Mongoloïde muntslag door het ontbreken van randtekst, en alleen een centrale inscriptie te dragen. Zij tonen zonder uitzondering maar een fragment van de decoratie, welke kenmerkend is voor de officiële muntslag. Ook zijn ze kleiner en lager dan 2 gram in gewicht.

De Islamitisering van Zuid-Rusland door de Mongolen werd volbracht door een andere Mongoloïde stam, de Tataren. De verovering van Astrakhan in 1438 alsmede de Genuese handelspost in de Krim-regio en nabij de Zee van Azow in 1475 is de nekslag der Mongoloïde muntslag.

De Tataren voeren een geldherziening door in de regio wat de nekslag is voor alle roulerende munten tussen keizer Heraklius van het Byzantijnse Rijk en Hulagu Khan. Alles wordt ingewisseld en omgesmolten. Vanaf 1475 tot en met 1783 zal deze Tatar-valuta rouleren, om dan te worden omgewisseld in reguliere Russische valuta... We weten vooralsnog niet hoe hun geld eruit zag, daar de Russen in 1783 al het Tatar-geld de omsmelt hebben ingegooid.

We zien bij de Mongoolse overheersers hetzelfde lot als de Seldjoekse en Abassidische dynastie: een groot gebied kun je niet zelf besturen, en daarin ligt de ondergang verborgen! Het Mongolenrijk splintert uitéén:

- De Jalayrs van Perzië (1336-1393).
- De Muzzafariden van Kurdistan (1345-1392)
- De Sarbadariden van Khorasan (1335-1381)
- De Kart Mongolen van Afghanistan (tot 1389)
- De Jagatai Mongolen van Transoxania (tot 1385)

welke elkaar allemaal bestreden. Eenheid was ver te zoeken. Het is gouden en zilveren gekopieerde muntslag in een wirwar van teksten in geometrische patronen zonder datering.

Uiteindelijk blijft er 1 overwinnaar over. En die vinden we terug in de persoon van Timur, welke tussen 1369-1304 Transoxania regeerde. Het westen kent hem als Tamerlane.

Delhi, Perzië en Mesopotamië werden veroverd door het leger van Timur, maar bij zijn dood wisten met name de Westerse bezittingen zich aan de greep der Mongolen te ontworstelen.

De Timuridische muntslag kenmerkt zich vanwege de aanmuntingsplaats Samarkand, en de munten zijn grotendeels van zilver; Koper werd incidenteel aangemunt. Enerzijds staat een vijfregelige verticale tekst, anderszijds een drieregelige tekst in een vierkant met vier ornamenten afgezet, waarbij we een deel van een stippellijn om de ornamenten zien.

Het gebied dat Timur veroverde werd door zijn nazaten onderverdeeld. Khorasan was in hun bewind tot laat 15e eeuw, en 50 jaar heersten de nazaten van Timur over bijna geheel Perzië. Nu gaat het bergafwaarts met de Mongolen. Keer op keer moeten zij terrein prijsgeven aan andere volkeren, met name de Sheybaniden van het Khanaat Bokhara.

Bokhara is de laatste regio geweest met een Khan aan het hoofd. Hun muntslag is voornamelijk zilver. Het zijn grotendeels gekopieerde munten van Timur. Gekopieerd werd er ook in Astrakhan, alwaar tussen 1599 en 1785 de zilveren Dirham aan de lopende band werd doorgemunt.

Tot slot moeten we voor deze regio vermeldden dat Bokhara uiteindelijk toeviel aan de Mangitische dynastie, die aldaar regeerden na de Sheybaniden te hebben verdreven tot en met het jaar 1868, en welke uitsluitend goud aanmuntte ter circulatie.