Munten uit 1672-1673 geslagen n.a.v. het bezet van Groningen

[JO3023]

Beste allen,

Geen noodmunten van de 80 jarige oorlog dit keer, voor mijn doen vreemd. En hoewel de meesten de munten die ik zo zal tonen als noodmunten omschrijven zijn ze dat volgens het artikel Analyse van een Gronings twijfelgeval van 1672 ofwel "thoen sloeg men vierkant gelt tot een gedagtenis" pp. 1-38 gepubliceerd door Jan C. van der Wis in Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 89, 2002 niet m.u.v. de emissie van het type 1 of 2 met de grote stempel. De overige emissies van het type 3 en 4 zouden volgens deze studie als herdenkingsmunten kunnen worden beschouwd. Deze munten zouden ook niet in opdracht van de stad Groningen geslagen zijn maar in opdracht van de provincie Groningen en Ommelanden. Het artikel is goed onderbouwd en ik ben het met de meeste argumenten grotendeels eens. Toch zullen er altijd wel vraagtekens bij bepaalde aspekten zijn. Één van die vraagtekens is: Waarom de blanco zijde bij sommige van deze munten sterke overeenkomsten hebben met echte noodmunten. Ik doel dan met name op de cirkelvormige figuren die zo lijkt het wel getand zijn. Iets wat bij bijna de meeste noodmunten van de 80 jarige oorlog ook waar te nemen is.

6 1⁄4 stuiver 1672, Groningen en Ommelanden 20 mm x 20,5 mm, 3,65 g. Type 4

imgupload

12 1⁄2 stuiver 1672, Groningen en Ommelanden 22,5 mm x 22 mm, 7,40 g. Type 4

adult photo sharing

12 1⁄2 stuiver 1672, Groningen en Ommelanden 23 mm x 23,5 mm, 7,37 g. Type 3

adult image

25 stuiver 1672, Groningen en Ommelanden 27 mm x 27 mm, 14,68 g. Type 3

upload image free

50 stuiver 1672, Groningen en Ommelanden 35 mm x 33 mm, 29,26 g. Type 3

image upload no size limit

50 stuiver 1672, Groningen en Ommelanden 33 mm x 33 mm, 29,12 g. Type 2, noodmunt

image hosting above 5 mb

De typen 3 en 4 zouden geslagen zijn in 1672 begin 1673 en zouden bedoeld zijn als herdenking aan het beleg van Groningen, vandaar dat men soms in de omschrijving van deze munten kan lezen "geslagen n.a.v. het beleg van Groningen".

Hendrick Sluiter was tussen 1672 en 1673 waarnemend muntmeester voor Caspar Boom (zie http://www.duiten.nl/ommelanden.html)

Hier is mijn vakantiegeld in gaan zitten. Voorlopig dus geen bijdrage meer van mijn zijde. Overigens ga ik binnenkort ook met vakantie.

Met vriendelijke groet,
Tristán

[JO3023]

Ik bedoelde in de titel van dit onderwerp uiteraard beleg en niet bezet van Groningen. Hopelijk kan een moderator dit corrigeren.

Gr,
Tristán

[Lotus07]

Gaaf zeg! Apart ook dat ze nog zoveel reliëf bezitten, ze zijn denk ik maar heel kort in omloop geweest?

[JO3023]

Het beleg schijnt heel kort geduurd te hebben. Veel zullen deze type munten dus ook niet gecirculeerd hebben. Verder heb ik gelezen in het artikel waaraan ik refereer dat er eigenlijk geen noodzaak was tot het slaan van noodmunten m.u.v. de 50 stuiver stukken van type 1 of 2. Hiervoor was in het begin blijkbaar wel behoefte. De stukken die daarna geslagen zijn waren meer bedoelt als herdenkingsstukken aan het beleg. Ook blijkt dat kort na het beleg Groningen grote openstaande rekening heeft betaald waaruit zou blijken dat zij voldoende geld in kas hadden.

En hoewel de inhoud van het voornoemde artikel zeer goed beargumenteerd wordt blijf ik toch met bepaalde vragen zitten. Waarom vertonen sommige herdenkingsstukken slagbarsten en waarom vertonen sommigen aan de blanco zijde cirkelvormige getande figuren typisch bij vele van de echte noodmunten uit de 80 jarige oorlog. Uiteraard zou het te maken kunnen hebben met de technieken die gebruikt werden bij het slaan van de munten. In den beginsel primitieve technieken later meer geavanceerde technieken. Dit is een mogelijke verklaring dat weer tot andere vragen leidt. Welke technieken werden er dan gebruikt en waardoor werden die cirkelvormige getande figuren veroorzaakt. De laatste vraag kan echter net zo goed bij de noodmunten van de 80 jarige oorlog gesteld worden. Op dit moment weet ik het antwoord daarop echter niet.

Gr,
Tristán

[Jan W]

Leuke bijdrage Tristán. Noodmunten zijn een zeer interessant gebied en deze Groningse exemplaren zeker. Ik had wel al eens eerder gelezen dat de exemplaren met de grote grote stempels echt uit de tijd van het beleg waren (of vlak erna) en dat de exemplaren met de kleine stempels naslagen zijn uit wat latere tijd. Vaak zie je ook nog gravures van de belegerde stad en/of herdenkingsteksten achterop staan.

Het beleg van de troepen van de bisschop van Münster startte trouwens op 21 juli en al op 28 augustus moest dit leger zich al weer terugtrekken waarbij de helft van de troepen dood of gewond achterbleef.
Ik kan me niet goed voorstellen dat in die korte periode er zo'n tekort aan geld kwam dat men al zo snel noodmunten moest slaan. De grote stukken snap ik nog, dat gebeurde in 1672 en 1673 ook in Amsterdam waar de dukatons werden gebruikt om het leger mee te betalen. Maar wellicht komt er nog een keer meer informatie boven water. Het zijn in ieder geval interessante stukken.

In Groningen is het ontzet op 28 augustus in ieder geval nog altijd een reden om ieder jaar er weer een feestdag van te maken.

[JO3023]

Hallo JanW,

Latere tijd betekend in dit geval al zo snel als eind 1572 begin 1573. Wat betreft de 50 stuiver stukken van type 1 of 2 zegt Jan C. van der Wis het volgende in zijn opstel:

[tab=50]"De eerdergenoemde Statenresoluties duiden erop, dat er zowel tijdens
[tab=50]het beleg door de Munsterse en Keulse troepen als in de eerste weken na de
[tab=50]terugtrekking ervan grote behoefte was aan extra circulatiemiddelen. De grote
[tab=50]haast waarmee de goudsmeden het provinciale munthuis in gang moesten zetten
[tab=50]en de primitieve omstandigheden waaronder zij aanvankelijk hebben moeten
[tab=50]werken, wijzen in de richting van een noodaanmunting. Op de gevolgen voor
[tab=50]de technische uitvoering wordt later in dit opstel nog teruggekomen. Dat
[tab=50]betekent dat er een grote behoefte aan geschikt zilvergeld in de vorm van
[tab=50]rijksdaalders moet zijn geweest. Goudgeld was er blijkbaar genoeg."

Het type 2 is om de e.o.a. reden zeldzamer dan het type 1. De 50 stuiver stuk van type 3 en alle kleinere waardes zouden herdenkingsmunten zijn geslagen in de periode eind 1572 begin 1573.

Gr,
Tristán

[spatbord]

Weer een mooie bijdrage, Tristán! Ik had hier zelf nog een keer een stukje over willen schrijven, maar wilde wachten tot Bommen Berend (28 augustus). Helaas heb ik geen antwoord op de eerder door jou gestelde vragen, mijn informatie is beperkt tot het stuk van Jan van der Wis.

Ik heb zelf ook een paar van deze munten (maar niet meerdere types van dezelfde munt). Je ziet ze nog regelmatig voor redelijke prijzen voorbij komen (al is er een enkel veilinghuis waar ze af en toe voor belachelijk hoge prijzen in de veiling zitten: deze gaan dan ook vaak retour).

2_20_2-1672front.JPG

2_20_2-1672back.JPG

2_20_3-1672front.JPG

[spatbord]

2_20_3-1672back.JPG

2_20_4-1672front.JPG

2_20_4-1672back.JPG

[spatbord]

[attachment=1]2_20_5-1672front.JPG[/attachment]
[attachment=0]2_20_5-1672back.JPG[/attachment]

[edit]Waarom toont hij hierboven de attachment tags, en niet alleen de plaatjes zoals bij de posts hiervoor?[/edit]

[JO3023]

Mooie serie spatbord. Je hebt volstrekt gelijk dat ze soms voor belachelijke prijzen weggaan, met name in de VS. Maar ik ben het met je eens dat ze meestal voor redelijke prijzen weggaan. Desalniettemin kost zo'n serie zoals ik of jij die hebben toch nog wel een aardig centje.

Ik verwacht van niemand dat ze mijn vragen kunnen beantwoorden. Het zijn lastige vragen. Iets anders wat mij bij met name deze munten is opgevallen is de veelal geelachtige soms groenachtige kleur met name wat betreft het vlak binnen de gravering en de achterzijde, waar ik totaal geen enkele verklaring voor heb. Misschien dat iemand hier ooit een verklaring van iemand heeft gehoord.

Gr,
Tristán

[Jan W]

Wellicht meer informatie te vinden in Beschryving der Nederlandsche Historipenningen... sedert de overdracht der heerschappye van Keyzer Karel den Vyfden op Koning Philips... tot... den Uytrechtschen vreede. Dl. 3, [1667-1691] - Gerard van Loon, A. van Bleyswyck, Fr. Ottens, Jan Goeree, B. Bernarts, dl. 3, vgl. p. 96.3?

Hier wordt door het Rijksmuseum naar verwezen op haar site: https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/NG-VG-4-361

Op een andere site: http://www.nederlandsemunten.nl/Virtuel ... r_1672.htm is te lezen:
Vraag: "Waarom gebruikten de Groningers deze denominatie".

Ik heb het jaarboek van het Genootschap, 89 - 2002, erop nageslagen. Een heel verhaal waarvan ik hier de verkorte versie geef. Bommen Berend staat in het rampjaar 1672 aan de poort van Groningen. Als man van God - hij is bisschop - heeft hij samen met Munster en Keulen de wapens opgepakt. Hij belegert de stad van 9 tot 19 juli, en moet zijn biezen pakken van 18 tot 28 augustus. De totale belegering heeft dus maar 10 dagen geduurt. Kort - te kort - om in de stad noodmunten te slaan. De stad heeft niet eens een munthuis! Deze 'noodmunten' zijn trouwens niet zeldzaam. Waarom zijn ze dan geslagen?

Jan van der Wis beargumenteert dat het munten zijn van de provincie Groningen. De provincie had zilver, dat snel tot munten moest worden gemaakt om de oorlogskas te spekken. Deze vierkante munten vielen - zeker na de terugtocht van de Duitsers - zeer in de smaak van de bevolking. Door de bevolking werd er een grote emotionele en historische waarde aan toegekend. De rijksdaalders van 50 stuiver, de halve, kwart en achtste rijksdaalder circuleerden als geld. De kleine denominaties hadden als voordeel dat ook de mensen met een kleine beurs zo'n munt konden aanschaffen. Het is dus een herdenkingsmunt die ook kon - en mocht - circuleren. De provincie Groningen vond dit prima, zij verdiende immers aan het uitbrengen van deze munten, die ook nog eens te weinig zilver bevatten.

De nominatie van 6 1/4 stuiver is dus bedoelt als 1/8 rijksdaalder en om de kleine man ook zo'n verzamelaars object te bieden. Pas in 1772 komt Zeeland met hun 1/8 rijksdaalder: het pietje.

Misschien wordt de vergeling wel veroorzaakt door het lage zilvergehalte zoals hierboven wordt opgemerkt?

[JO3023]

Dat lijkt mij inderdaad heel plausibel JanW Dank je voor de info.

Gr,
Tristán