Inhoudsopgave
A. Inleiding
[anchor]inleiding[/anchor] Waar gehakt wordt vallen spaanders, zeker als er flink wordt gehakt. Bij het produceren van munten is dat niet anders, er gaat wel eens wat mis. Natuurlijk gaat er wel vaker wat mis, maar kunnen de medewerkers van de munt op tijd de misslagen er tussen uit vissen. Een enkele misslag glipt er doorheen en komt in de roulatie. Fouten in het productieproces van munten noemen we misslagen, de munt heeft niet het uiterlijk welke hij zou moeten hebben. Gezien de grote vraag aan pasmunten in de laatste decennia zijn er verschrikkelijk veel munten geslagen en tsja, dan gaat er wel eens wat mis. Natuurlijk wordt het aanmuntproces goed in de gaten gehouden en krijgt men hierbij hulp van de nieuwste snufjes binnen de automatisering. Toch kan dit alles niet voorkomen dat er af en toe een foutje in de muntslag optreedt.
Misslagen zijn niet van de laatste tijd, al eeuwen lang worden er munten geslagen en zeker toen men dit met de hand deed, ging er wel eens wat mis. Het zal een behoorlijk saai klusje zijn geweest om dag in, dag uit een muntplaatje onder of tussen de stempels te leggen dan met een hamer een flinke klap op de stempel te geven. Het werken op de bekende automatische piloot veroorzaakte begrijpelijker wijs wel eens een ‘dom’ foutje, de misslag. Dat het vroegere aanmuntproces niet meer te vergelijken is met het huidige zal niet onbekend zijn, maar in grote lijnen is het aanmuntproces niet veel veranderd, op het vervangen van de mensenhanden na dan.
Om de verscheidenheid in misslagen duidelijker naar voren te brengen heb ik hier een overzicht geplaatst met duidelijke voorbeelden, zodat men een idee krijgt hoe een dergelijk misslag er uit ziet en hoe deze is veroorzaakt.
Varianten zijn in deze lijst niet opgenomen, het zijn immers geen misslagen, maar worden soms wel zo aangemerkt. Onterecht in mijn ogen, want het verschil met het originele ontwerp is bekend bij de muntmeester. Een variant kan bijvoorbeeld afwijken door een kleine toevoeging op de stempels als een vergroting of verkleining van details, grotere of kleine randletters, ander portret op de beeldenaar, etc. Allemaal zaken die niet per ongeluk zijn ontstaan.
Een blanco muntplaatje, het zogenaamde rondel, is wel opgenomen in deze lijst. Eerlijkheidhalve zouden we hier ook niet mogen spreken van een misslag, want er is in zijn geheel geen sprake van een slag. Een rondel is de dans ontsprongen en in de bak met geslagen munten terecht gekomen, iets wat vrij zelden voorkomt. Een ander verhaal is het als de munt maar aan 1 zijde is geslagen, hier mag men wel degelijk spreken van een misslag. Omdat we toch regelmatig ongeslagen muntplaatjes tegenkomen heb ik deze ook in deze lijst meegenomen
Bij iedere vorm, waarbij men spreekt van een misslag, heb ik een korte uitleg gegeven, deze is nooit volledig en aanvullingen zijn van harte welkom, graag zelfs. Heb je zelf misslagen in je collectie welke hier nog niet is getoond, dan stellen wij het zeer op prijs als we een afbeelding van deze misslag in deze lijst mogen plaatsen. Het zien van voorbeelden is in de numismatiek immers een onmisbare factor.
Rest mij nog te vertellen dat de hier getoonde afbeeldingen afkomstig zijn van de leden van het forum. Ze hebben ze elders in deze rubriek getoond, ik heb ze verzameld in deze lijst. Mocht iemand hier problemen mee hebben dan heb ik daarvoor alle begrip en zal ik de afbeelding verwijderen en vervangen voor een ander exemplaar. Geef in dit geval even een seintje aan mij, Munthunter.
Terug naar inhoudsopgave
B. Misslagen
[anchor]misslagen[/anchor]Hieronder zal ik de diverse misslagen nader uit werken. Iedere soort heeft zijn eigen plek in deze lijst. Natuurlijk zijn er vast nog wel andere misslagen en ik hoop dan ook dat men mij hierover informeert. Ik zal deze dan zo spoedig mogelijk toevoegen.
Terug naar inhoudsopgave
Off-Centre
[anchor]off-centre[/anchor] Een off-centre misslag is een munt die niet recht onder de stempels heeft gelegen. Hierdoor lijkt de afbeelding op de munt verschoven, vaak heeft deze munt ook een ‘maantje’(gedeelte) op de munt welke ongeslagen is. Een off-centremunt komt men ‘vrij regelmatig’ tegen, aangezien ze geen afwijkende vorm hebben, zoals het zogenaamde ‘Petje’, zie hieronder.
Copyrightvrije afbeelding
Uit collectie: Rtholen – Nederland 1 gulden 1915
Uit collectie: Rtholen – Nederland ½ gulden 1922
Uit collectie: Rtholen – Nederland 2½ cent 1886
Terug naar inhoudsopgave
Petje
[anchor]petje[/anchor] Wanneer een muntplaatje compleet verkeerd tussen de stempels belandt dan kan het gebeuren dat slechts een klein gedeelte van het plaatje wordt geslagen. Door de kracht verplaatst het materiaal van de rondel naar buiten, waardoor deze een ‘lipje’ krijgt, het zogenaamde petje.
De afbeeldingen hieronder zeggen denk ik al voldoende. Misslagen met een petje zijn schaars, aangezien ze een afwijkende vorm hebben, waardoor ze tijdens het productieproces al dusdanig opvallen en worden vernietigd. Muntplaatjes die te dik zijn of voor een andere denominatie bestemd zijn, behoren niet bij de stempels. Hierdoor wordt het, te veel aan materiaal, naar buiten verplaatst. Ook deze misslag noemt men een petje, hoewel ik deze liever in een andere groep zou plaatsen.
Uit collectie: Lumi – Nederland 1 gulden en 2½ gulden 1980 ‘dubbele kop’
Uit collectie: Rtholen – Nederland 1 gulden en 2½ gulden 1980 ‘dubbele kop’
Terug naar inhoudsopgave
Dubbelslag
[anchor]dubbelslag[/anchor] Men spreekt van een dubbelslag wanneer een muntplaatje twee maal is beslagen. Wanneer de rondel niet wegschuift na het slaan kan het gebeuren dat de munt nogmaals een keer geslagen wordt. Vaak verschuift de munt iets en zie je dat er een tweede afbeelding (verschoven) over de andere staat. Dergelijk misslagen komen vrij weinig voor, bij moderne machinaal geslagen munten. Wanneer een munt aan de stempel blijft hangen en er een nieuwe lege rondel wordt ingevoerd, dan kan deze reeds geslagen munt als stempel gaan fungeren. Het resultaat is een munt (welke op het ongeslagen muntplaatje wordt geslagen) die in spiegelbeeld is geslagen. Men spreekt in dit geval van een incuus geslagen munt, zie ook ‘Incuusslag’.
Uit collectie: Voskeman – Duit Gelderland 1755
Uit collectie: Willemo - Nederland 10 cent 19?? (na het slaan is deze munt niet geheel tussen de stempels uit geschoven en nogmaals geslagen)
Terug naar inhoudsopgave
Verkeerde rondel - materiaal
[anchor]verkeerd rondel - materiaal[/anchor] Wanneer er een verkeerd rondel tussen de juiste rondellen beland kan deze (mits de maat niet te veel afwijkt) geslagen worden met de verkeerde beeldenaar. Dergelijke misslagen komen vrij weinig voor en zijn derhalve zeldzaam en flink aan de prijs.
Uit collectie: Hansafloep – Spanje 20 eurocent op rondel 5 eurocent 1999
Uit collectie: Nickykreta – Nederland 10 Eurocent op rondel van 5 eurocent 2009
Terug naar inhoudsopgave
Incuusslag
[anchor]incuusslag[/anchor] We spreken van een incuusslag wanneer een munt blijft hangen of blijft liggen op de stempel. Wanneer er een nieuwe, ongeslagen, rondel wordt ingevoerd, fungeert de reeds gelagen en achtergebleven munt als stempel. Het resultaat is een afbeelding in spiegelbeeld
Uit collectie: Rtholen - Nederland ½ cent Wilhelmina
Terug naar inhoudsopgave
On- of eenzijdig geslagen rondel
[anchor]on- of eenzijdig geslagen rondel[/anchor] Soms ontspringt een rondel de dans en belandt hij ongeslagen tussen zijn beslagen broertjes en zusjes. Een ongeslagen muntplaatje is glad en ziet er uit als een munt, maar dan zonder afbeelding. Rondellen bestemd voor de guldenmunten en met name de lagere denominaties, komt men regelmatig tegen. De hogere waardes in mindere mate. Rondellen hebben voor het slaan meestal wel al de bekende opstaande randen. Ongeslagen euromunten zijn minder voorkomend en zijn vaak ook wat hoger qua prijs. Wellicht is dit te danken aan de huidige controles die er worden uitgevoerd bij het slaan van euromunten en het relatief jonge bestaan van deze munteenheid.
Uit collectie: Aernout - Korea 1 Won 1967
Terug naar inhoudsopgave
Medailleslag - verdraaide stempel of rondel
[anchor]medailleslag - verdraaide stempel of rondel[/anchor] Onder medailleslag verstaan we een munt die aan voor en achterzijde in dezelfde richting is geslagen. Normaal gesproken wordt de achterzijde, ten opzichte van de voorzijde 180 graden gedraaid. Als men een normale munt tussen duim en wijsvinger neemt en de voorzijde recht op houdt, dan zal hij/zij zien dat als hij hem tussen duim en wijsvinger draait de achterzijde ondersteboven staat. Dit is normaal. Bij een medailleslag is dit niet het geval. De voor en achterzijde staan in dezelfde positie. Bij een medaille is dit ook het geval, men speldt deze namelijk op en als deze verdraaid dan is de achterzijde ook goed zichtbaar, vandaar medailleslag. Een medailleslag is vaak een bewuste actie van de muntmeester geweest, maar het kan ook, als gevolg van een stempeldraaiing, per ongeluk gebeuren. Een munt in medailleslag is zeldzaam en is derhalve flink aan de prijs.
Bij de moderne muntslag wordt voor en achterzijde tegelijk geslagen, wanneer een van de stempels draait kan het voorkomen dat de voor en achterzijde niet meer recht op de munt staan. Denk hierbij aan een munt waarop de achterzijde 45 graden is gedraaid ten opzichte van de voorzijde, of andersom. Bij de vroegere muntslag (1800–1900) komt dit regelmatig voor en derhalve ook niet zeldzaam.
Terug naar inhoudsopgave
Verkeerd gestanste rondel
[anchor]verkeerd gestanste rondel[/anchor] Rondellen (van 1 materiaal, dus niet de 1 en 2 euromunten) worden gestanst uit grote platen metaal. Met een stans worden er ronde muntplaatjes uit geslagen. Juist aan de randen van deze platen kan het voorkomen dat een muntplaatje te dicht bij de rand wordt gestanst, waardoor het muntplaatje niet rond is en een gedeelte mist.
Copyrightvrije afbeelding, hier is het wel heel erg mis gegaan en deze had 'de Munt' natuurlijk nooit mogen verlaten.
Terug naar inhoudsopgave
Onvolledige stempel
[anchor]onvolledige stempel[/anchor]…..
Terug naar inhoudsopgave
Gebroken, beschadigde, of vervuilde stempel
[anchor]gebroken, beschadigde, of vervuilde stempel[/anchor] Met een stempel worden vele munten geslagen, maar een stempel is niet onbeperkt bruikbaar. Gezien de kracht die er op stempels wordt uitgeoefend is deze onderhevig aan slijtage. Zoals begrijpelijk zal zijn zie je deze beschadigingen op het stempel, terug op de uitendelijk geslagen munt. In tijden waarin het financieel minder ging werd er soms ook (te) lang met de stempels door geslagen. Gebroken stempels werden gerepareerd, waarna er weer driftig mee doorgeslagen werd. Ook deze reparaties zijn vaak op de uiteindelijk geslagen munten zichtbaar. Gezien de hoeveelheden munten, die na reparatie of beschadiging zijn geslagen, zijn deze exemplaren wat meer voorkomend en derhalve ook wat milder in prijs.
Muntmeesters hadden overigens een broertje dood aan gerepareerde stempels, maar konden vaak niet anders aangezien het geld voor nieuwe stempels er simpelweg niet was.
Uit collectie: Aernout - België 1 Frank 1990 (bovenste laag op stempel heeft krassen en dat is op de munt te zien, hoger gelegen delen zijn wel in orde)
Uit collectie: Koiboyke - Luxemburg 1 Euro 2002 (stempelbeschadiging bij neus, waardoor een kleine bobbel bij de neus is ontstaan)
Uit collectie: Aernout - België 10 cent 1930 (gebroken stempel, tweede afbeelding van zelfde munt is voorzien van lijnen, ter verduidelijking)
Terug naar inhoudsopgave
[/url=
[/url=
