De muntslag van Indonesië.
Grote (70 mm.) goudkleurige penning uit Indonesië
Indonesië is de grootste archipel van de wereld en strekt zich uit over een lengte van bijna 5000 km lang de evenaar in zuidoost- Azië. De meer dan 17.000 eilanden hebben een gezamenlijke oppervlakte van bijna 2 miljoen vierkante kilometer. Er wonen meer dan 230 miljoen mensen die gezamenlijk ca. 350 verschillende talenspreken. De hoofdtaal in het Indonesisch (Bahasa Indonesia).
Tot 1945 was Nederlandsch Indië als kolonie onderdeel van het koninkrijk Nederland.
In de laatste jaren van het koloniale tijdperk werden voor Nederlands Indië de onderstaande munten geslagen:
½ cent, 1 cent, 2 ½ cent, 5 cent, 1/10 gulden en ¼ gulden, (vanaf 1941 met letters P(Philadelphia), D(Denver) en/of S(San Francisco)) en 1 en 2 ½ gulden 1943, met muntmeesterteken “palmboom”.
Tijdens de oorlog werden er ook door Japan (Osaka mint) munten voor Nederlands Indië geslagen (afbeeldingen van de 1 en 10 sen van Figleaf van het worldofcoins forum):
1 (aluminium) en 10 sen (tin), uitgebracht in 1943/1944. Er is ook een 5 sen 1943 uitgebracht maar die is extreem zeldzaam (de hier afgebeelde 5 sen is een zilveren pattern, die nu ( 5 september 2011) op een veiling aangeboden wordt: http://coins.ha.com/c/item.zx?saleNo=30 ... SixBid3015, het hoogste bod is nu al 5000 dollar en de verwachting tussen de 10.000 en 15.000. US dollar). De enige inscriptie op deze munten was Dai Nippon (Groot Japan). De oorlogsomstandigheden werden echter zo slecht dat het niet meer gelukt is om deze munten naar Nederlands Indië te transporteren, zij zijn daar dus ook niet in omloop gekomen en het grootste deel van deze munten zijn opnieuw gesmolten
Na het einde van de Japanse bezetting in 1945, werd onder leiding van Soekarno, op 17 augustus 1945 de onafhankelijkheid van de Republiek Indonesië uitgeroepen.
Rumoerige jaren volgden. Veel Nederlanders keerden terug naar Nederland. Politionele acties volgenden. In die jaren was er veel verkeer van burgers en militairen per schip, Hierbij werd onder andere het onderstaande boordgeld gebruikt van de Stoomvaart Maatschappij Nederland (zie ook http://www.boordgeld.nl):
In deze jaren werd er ook veel papieren ‘revolutiegeld’ uitgegeven, maar er zijn geen revolutiemunten bekend. In de eerste jaren van de republiek Indonesië bleven de bronzen munten (1/2, 1 en 5 cent) van Nederlands Indië gewoon in gebruik omdat er te weinig muntgeld was.
De eerste munten die de republiek uitgaf waren munten van 1 t/m 50 sen, waarvan de eerste jaren 1951 en 1952 vervaardigd werden door de Nederlandse Munt te Utrecht. Dit is zichtbaar door het muntmeesterteken visje:
Onderstaand ook een mooie misslag van de 50 sen 1955:
Recent is er een muntje gevonden wat een proefslag lijkt voor de 5 sen. Het is waarschijnlijk een “proefslag” van de 5 sen waarvoor als basis een zinken Duits 10 pfennig 1940 muntje gebruikt is. Officieel is deze slag nooit gemaakt, misschien was het “spielerij” van een medewerker van de Rijks Munt, maar het muntje had het pand natuurlijk nooit mogen verlaten:
Op de meeste Indonesische munten staat een afbeelding van een Garuda (een gouden arend uit de Indonesische mythologie), die een schild draagt. Dit is het staatswapen van Indonesië en dit wordt ook wel pancasila genoemd. Dit is de grondwet van Indonesië met symbolisch de vijf zuilen waar de Indonesische Staat op rust.
De vijf symbolen op de borst van de vogel hebben de onderstaande betekenis:Ster
1) Ster: Het geloof in de ene en enige God de Almachtige (Ketuhanan Yang Maha Esa).
2) Schakelketting: Een rechtvaardige en geciviliseerde humaniteit, ronde schakels voor de vrouw en vierkante voor de man (Kemanusian Yang Adil dan Beradab).
3) Boom: De bevolking/de eenheid van Indonesië (Kebangsaan/Persatuan Indonesia).
4) Buffelkop: Democratie, geleid door de wijsheid bij de beraadslaging onder de volksvertegenwoordigers (Kerakyatan Yang Dipimpin Oleh Hikmah Permusyawaratan-Perwakilan).
5) Rijstaar en katoentwijg: Sociale rechtvaardigheid voor de gehele Indonesische bevolking (Keadilan Sosial Bagi Seluruh Rakyat Indonesia).
In de veren van de vogel kun je de datum van de onafhankelijkheid terugvinden (17 veren op elke vleugel, 8 staartveren, 19 veertjes boven in de staart en 45 nekveren, dit maakt samen 17-8-1945).
De spreuk ‘Bhinneka tunggal Ika’ betekent vrij vertaald: ‘Eenheid in verscheidenheid'
Het is geen officiële munt, maar in het kader van de muntslag van Indonesie zeker het vermelden waard: In 1952 is er door de Nederlandse munt tevens 36.000 exemplaren van een gouden 25 rupiah ‘munt’ geslagen met de afbeelding van het ‘Garuda-pancasila’-logo en op de keerzijde een afbeelding van prins Diponegoro:
Prins Diponegoro is een van de grootste nationale helden die Indonesië kent. Hij heeft een grote rol gespeeld in de Java-oorlog tegen de Nederlanders. De Java-oorlog duurde van 1825 tot 1830 en is wellicht de felste oorlog die Nederland heeft gevoerd om zijn gezag als koloniaal overheerser in Nederlands Indië te kunnen vestigen. Zie ook een artikel van Londoh: http://blog.londoh.com/item/559/catid/5
Muntslag voor de buitengebieden
In 1962 werd er zowel voor Irian Barat als voor de Riau Archipel een serie munten uitgebracht.
Deze munten lijken in aanzicht sprekend op elkaar maar zijn te onderscheiden door het randschrift.
Op de munten van Irian Barat staat geen randschrift en op de munten van Riau staat ‘Kepulauan Riau’:
In 1963 en 1965 werden en voor Indonesië en Irian Barat verschillende aluminium pattern-munten
geslagen; in 1963 een tweetal 2 ½ rupiah munten en in 1965 een 25 sen en een drietal 50 sen munten, onderstaand een tweetal voorbeelden:
In 1970 werden er voor het eerst rupiah munten geslagen, munten van 1, 2 en 5 rupiah, met afbeeldingen van vogels en een rijstaar en een katoentwijg, op 1 januari 1971 kwamen deze munten in omloop:
In 1970 werd er ook een reeks zilveren en gouden proof munten uitgebracht ter ere van het 25 jarig bestaan van de republiek. Onderstaand afbeeldingen van deze munten:
200 rupiah zilver en 2000 rupiah goud: afbeelding paradijsvogel
250 rupiah zilver en 5000 rupiah goud: Manjusri beeld uit de tempel van Tupang
500 rupiah zilver en 10.000 rupiah goud: afbeelding van een wayang danseres.
750 rupiah zilver en 20.000 rupiah goud: afbeelding uit het Ramayana-epos
1000 rupiah zilver en 25.000 rupiah goud: afbeelding van Generaal Sudirman
In 1971 volgden er nog een drietal munten van 10, 25 en 50 rupiah, de 10 rupiah was een uitgifte in de wereldwijde FAO serie:
Afgelopen jaar via Londoh in het bezit gekomen van een apart 25 rupiah muntje. Het lijkt een soort proefslag voor de 25 rupiah 1971, maar dan van messing i.p.v. cupro-nikkel. Het muntje is net zo groot als de gangbare munt maar dunner ca. 0,5 mm. i.p.v. ca. 1 mm. en daardoor ook een stuk lichter 1,32 gram i.p.v. de 3,5 gram van de cupro-nikkelen 25 rupiah munt. De messing variant staat niet in Krause en ik heb ‘m ook nog nooit ergens anders gezien:
Op 2 januari 1974 kwam er een 100 rupiah munt uit met het jaartal 1973 uit met een afbeelding van een traditioneel Minangkabau huis. Van deze munt verscheen ook een aluminium patternmunt:
De circulatiemunt werd een koper-nikkelen munt :
In 1974 kregen de 5 en 10 rupiah munten een nieuw design, beide munten maakten deel uit van de FAO-UN serie:
Van de 5 rupiah munt werd 1 zijde vernieuwd en die kreeg een afbeelding van het family-planning-program, het ideale gezin met twee kinderen, tussen een rijstaar en een katoentwijg onder de letters KB (Keluarga berencana: dua aanak cukup). In de praktijk wordt die ideale hoeveelheid kinderen vaak ruimschoots overschreden.
De 10 rupiah munt wordt flink vergroot ten opzichte van het exemplaar uit 1971 en verandert ook qua samenstelling van koper-nikkel naar messing-staal. Ook voor deze 10 rupiah munten zijn er diverse pattern-munten geweest waarvan er een schitterende aangeboden werd in de Java-auction 2010:
Op de keerzijde een afbeelding van Prambanantempel op West Java, een schitternd pattern-muntje dat het helaas in het echt niet gehaald heeft…:
Prambanan is een complex van Hindoeïstische tempels in de omgeving van Yogyakarta. Een van de grote trekpleisters van de Prambanan vormen de prachtige verhalende reliëfs die het Ramayana-epos afbeelden. Bij deze tempels vinden ook regelmatig voorstellingen van dit Ramayana-epos plaats, schitterend om een keer mee te maken. Helaas is dit tempelcomplex bij een recente aardbeving weer zwaar beschadigd geraakt, net nadat het weer helemaal hersteld was…
Na de nieuwe designs van de 5 en de 10 rupiah munten werden er in het kader van natuurbescherming een drietal bijzondere munten uitgegeven, een zilveren 2000 rupiah munt (unc en proof) met een afbeelding van de Javaanse tijger, een 5000 rupiah munt (unc en proof) met een afbeelding van de Orang-oetan en een gouden 100.000 rupiah munt (proof) met een afbeelding van een Komodo-varaan:
De Javaanse tijger heeft het nog net mee mogen maken dat zijn eigen munt uit kwam. In 1978 is deze tijgersoort uitgestorven, maar een deel van de bevolking denk dat er nog een aantal exemplaren in leven zijn. Vaak beweren mensen dat ze een tijger of sporen van een tijger hebben gezien. Waarschijnlijk worden echter sporen van panters aangezien voor tijgersporen.
De Sumatraanse tijger wordt nog wel regelmatig gezien, zie ook onderstaande link:
http://www.wnf.nl/nl/actueel/nieuws/?ac ... kijk+video
Met de Orang-oetan en de Komodo-varaan gaat het gelukkig nog een stuk beter. 30 jaar geleden toen ik WNF ranger was en de Tam-tam las, stonden ze op het punt van uitsterven , dat is nu nog zo en zal over 30 jaar waarschijnlijk nog die status hebben. De Orang-oetang heb ik veel in het wild mogen ontmoeten toen ik op Noord-Sumatra een half jaar onderzoek deed naar het gedrag van deze dieren. Ook de Komodo’s lopen nog veel in het wild rond op de eilanden Komodo en Rinca en die heb ik tot op ca. 3 meter kunnen benaderen (de lengte van die beestjes)…
In 1978 en 1979 kregen een aantal munten een update.
De 100 rupiah munt werd wat dunner en bleef aan een zijde de afbeelding van het Minangkabau-huis houden. De andere zijde kreeg een afbeelding van een levensboom en de tekst ‘Hutan untuk kesejahteraan’ oftewel ‘Bos voor welzijn’. Voor mij een bijzondere munt omdat het de eerst munt was die ik als beginnende verzamelaar van 10 jaar kocht. Blijkbaar had ik toen als iets met Indonesie. Onderstaand een scan van de levensboom die ik bij mijn huwelijk van een vriend kreeg:
De 5 en de 10 rupiah munten werden in 1979 uitgebracht in aluminium en veranderden van grootte maar de afbeeldingen bleven grotendeels ongewijzigd. Die waren tevens de laatste uitgiftes van 5 en 10 rupiah munten:
Na 1979 werden er tot 1991 geen nieuwe circulatiemunten uitgebracht. Wel werden er een aantal bijzondere zilveren 10.000 rupiah munten uitgebracht en diverse gouden munten. Onderstaand afbeeldingen van de zilveren 10.000 rupiah munten en 2 van de gouden munten:
De Javaanse neushoorn is een van de zeldzaamste dieren op deze wereld. de populatie wordt geschat op enkele tientallen dieren.
Zij komen eigenlijk alleen nog voor op het schiereiland Ujung Kulon, zuidwest-Java. 10 jaar gelden heb ik daar eens drie dagen door het resterende stukje oerwoud rondgelopen, natuurlijk in de hoop een glimp van deze neushoorns en of krokodillen op te vangen... helaas. Recent zijn er echter een paar van deze neushoorn gefilmd, dus ze lopen er gelukkig nog steeds rond:
http://video.nl.msn.com/watch/video/uni ... k-facebook
Bij de nieuwe munten in 1991 kwam het nationale ‘Garuda Pancasila’-logo weer terug, met het jaar van uitgifte en ‘Bank Indonesia’ onder het logo. Er werden munten van 25, 50, 100 en 500 rupiah uitgebracht, in 1993 gevolgd door een 1000 rupiah munt. Ook hier werden weer een aantal patternmunten voor uitgebracht:
Voorbeeld van een pattern 100 rupiah munt in aluminium.
Beschrijving van de munten:
25 rupiah (aluminium):
afbeelding van vruchten van de nootmuskaatboom (Pohon pala). Dit munttype is uitgegeven tot 1996 en was tot op heden de laatste 25 rupiah munt.
50 rupiah (aluminium-brons):
afbeelding Komodo-varaan, uitgegeven t/m 1998.
100 rupiah (aluminium-brons):
afbeelding van de befaamde stierenrace (karapan sapi) van het eiland Madura (bij java), deze munten zijn uitgegeven t/m 1998.
500 rupiah (aluminium-brons):
afbeelding van de Jasmijnbloem (bunga melati). Dit muntype van deze nieuwe denominatie werd uitgegeven van 1991 t/m 1994. In 1997 kwam er een ander type 500 rupiah munt uit, ook met een verwijzing naar de jasmijnbloem.
1000 rupiah:
de eerste en tot op dit moment enigste bi-metalen munten van Indonesië kwam uit in 1993. Het betrof een 1000 rupiah munt met een afbeelding van een oliepalm (Kelapa Sawit) op een messing kern in een koper-nikkelen buitenring. Deze munt is uitgebracht in de jaren 1993-1997 en 2000. Van deze munt heb ik ooit een exemplaar gezien met een messing buitenring en een koper-nikkelen kern, maar die munt heb ik helaas niet kunnen bemachtigen…
Bijzonder is dat er van deze munttypen ook proof-munten geslagen blijken te zijn. Waarschijnlijk zijn deze door de Indonesische munt in zeer kleine oplagen geslagen voor bijzondere gelegenheden/gasten. Ik heb hierover nog geen nadere informatie kunnen vinden. Deze proof-munten worden niet in de Krause vermeld, maar ik heb er wel een aantal van kunnen lokaliseren, zie onderstaande afbeeldingen:
Mooi dubbelslag van een 1000 rupiah 1994:
Na 1999 zijn er nog een aantal nieuwe types uitgebracht 50, 100, 200, 500 en in 2010 een munt van 1000 rupiah:
Omschrijving van de munten:
50 rupiah (aluminium): afbeelding Black-naped Oriole, een Wielewaalsoort.
100 rupiah (aluminium): afbeelding van een palm-kaketoe.
200 rupiah (aluminium): afbeelding Balinese spreeuw.
500 rupiah (aluminium): afbeelding Jasmijnbloem
1000 rupiah (nickel/staal): afbeelding gebouw en angklung (een Soendanees muziekinstrument van bamboepijpen die geschud worden).
Eind 2016 is een nieuwe serie munten uitgebracht van 100, 200, 500 en 1000 rupiah (en zijn ook alle bankbiljetten door nieuwe vervangen).
Thema van de munten en biljetten: Indonesische helden En daarmee komen we voorlopig bij een muzikaal einde van deze beschrijving van de muntslag van Indonesië. Ik hoop dat jullie genoten hebben van deze impressie van de munten en daaraan gerelateerde zaken van de ‘Gordel van Smaragd’.
Enne... als Nederlands Indie nog steeds bij ons had gehoord hadden we nu misschien 2 euro munten gehad met deze keerzijde
