Vrije Staat Danzig 1920-1939 met de gulden

[Oosaenden]

Het tegenwoordige Gdansk heeft een rijke geschiedenis. Zo hebben er veel Nederlanders gewoond, gewerkt, of werd er handel gedreven. Tussen 1920-1939 was het een vrije staat met zelfs als munteenheid de gulden. Nu zijn de munten wel bekend maar er zijn ook biljetten uitgegeven.

CCB4C373-53C1-4CCC-892F-2403BAA152F2.jpeg

0411D831-96B5-4C42-8AE0-FFFEACC3AC4D.jpeg

Ik was nog niet bekend met deze geschiedenis, en kwam hier achter doordat 1 van mijn voorouders daar is geboren als kind van Nederlandse ouders, inderdaad doopsgezind.
Hieronder een stukje geschiedenis:

Hoewel Danzig een sterk kosmopolitisch karakter bezat - er bestonden Scandinavische, Engelse en Schotse koopliedengemeenschappen - bleef zij tot de Duitstalige cultuurwereld behoren. De interne bestuurs-, gerechts-, kerk- en onderwijstaal was dan ook vanaf het begin van de stadsstichting voornamelijk Hoogduits, met daarnaast ook het gebruik van Nederduitse varianten. Alleen met het Poolse hof werd ook wel in het Pools gecorrespondeerd en dat hof schreef daarop vaak in het Hoogduits terug als een vorm van middeleeuwse taaletiquette. Inmiddels was het inwonertal van het begin van de stadsvestiging in de 16de eeuw verzesvoudigd tot 30.000 en daarmee hoorde Danzig tot de middelgrote steden in Europa. Economisch had de stad een sleutelpositie in de handel tussen Oekraïne en Polen enerzijds en Scandinavië en West-Europa anderzijds. Die handel was modern georganiseerd en omvatte een eigen kredietverschaffend bankwezen en zelfs verzekeringsmaatschappijen die het risico van transporten dekten.

Vanaf de 2de helft van de 14de eeuw bestonden er intensieve handelsbetrekkingen tussen Danzig en de Nederlanden en naast de constante instroom van immigranten uit de Noord-Duitse steden was een aanzienlijk deel van de nieuw ingeschreven burgers dan ook uit het gebied van het huidige Nederland en Vlaanderen afkomstig. Zij kregen een dusdanige machtspositie dat de stadsraad in 1457 verdere immigratie verbood, maar dat nam niet weg dat Nederlandse en Vlaamse handelsschepen de meerderheid bleven vormen onder de schepen die de Danziger haven in- en uitvoeren en een eeuw later begonnen zich opnieuw Nederlanders in groten getale in de stad te vestigen.

In de 16de eeuw zouden zich Friese, Hollandse en Vlaamse en daarnaast ook Engelse en Schotse handelarengemeenschappen in de stad vestigen. Het stadsbestuur zelf demonstreerde zijn onafhankelijkheid door tot de Lutherse protestantse kerkhervorming over te gaan in 1522, waartegen de rooms-katholieke Poolse koningen niets konden ondernemen. De Contrareformatie die zij na een halve eeuw godsdienstvrijheid in geheel Polen doorvoerden, kreeg slechts beperkte toegang tot de stad en alleen drie kerken van kloosterorden bleven in handen van het oude geloof, waarvoor een kwart van de stadsbevolking (merendeels Kasjoeben en een klein deel van de Duitse stadsbevolking) de voorkeur had. Na toenemende aandrang van het Poolse hof om de hoofdkerk (de Marienkirche) ook voor de rooms-katholieke eredienst ter beschikking te stellen, stond het stadsbestuur alleen toe om een koninklijke kapel tegen die kerk aan te bouwen. Bovengenoemde buitenlanders en ook Polen kregen wel vestigingsrechten maar geen volledig burgerrecht. Zij konden eigen, bijvoorbeeld calvinistische, geloofsgemeenschappen oprichten. Friese en Noord-Hollandse mennonieten (doopsgezinden) werden aangetrokken om de moerassige Weichseldelta in te polderen. Zij stichtten daar bloeiende dorpen, van waaruit elke volgende generatie tot ver in Polen langs de Weichsel weer nieuwe kolonies inrichtte. Het grootste deel van de mennonieten zou na twee eeuwen weer vertrekken, toen tsarina Catharine de Grote van Rusland hen op aantrekkelijke voorwaarden nieuw land aanbood in het zuiden van Oekraïne.

Na de Eerste Wereldoorlog werd de stad bij het Verdrag van Versailles in 1919, onder protest van zijn Duitse en veelal nationalistische inwoners, van de rest van Duitsland en van haar achterland afgesneden, terwijl slechts met de Duitse exclave Oost-Pruisen een grens bleef bestaan. West-Pruisen werd in 1920 definitief weer deel van een Poolse staat, als de zogenaamde Poolse corridor welke het nieuw opgerichte Polen met de zee moest verbinden. Hoewel Polen ook Danzig claimde, als een voor zijn economie noodzakelijke zeehaven, durfde de Vredesconferentie het desondanks en tegen de wens van Frankrijk niet aan om ook de stad aan Polen toe te wijzen. Omdat de positie van Duitsland verzwakt moest worden werd haar de status van vrijstaat onder toezicht van de Volkenbond opgelegd: de vrije stad Danzig (1920-1939) was geboren. Polen zou doorvoerrechten in deze stadstaat krijgen en daarin van Duitsland onafhankelijk kunnen blijven. De vrijwel geheel (meer dan 95 %) Duitstalige stadsbevolking was tegen deze 'tussenstatelijke' constructie en boycotte alle Poolse instellingen, zoals enkele scholen, postkantoren en onderzoeksinstituten.

[Ger1]

Mooi stukje geschiedenis en weer wat geleerd.
Ik zag het geld van Danzig tot nu toe alleen maar als noodgeld van een stad.
Mvg, .

[Oosaenden]

Mooi stukje geschiedenis en weer wat geleerd.
Ik zag het geld van Danzig tot nu toe alleen maar als noodgeld van een stad.
Mvg, .

Ik had er ook zo’n kijk op en wist niet dat er zelfs bankbiljetten waren uitgegeven met de gulden. De invloed van nederlanders was erg groot, hoewel de geschiedenis niet te vergelijken is met bijvoorbeeld de koloniale tijd, noch de VOC. Het is een bijzondere geschiedenis waar ik mij verder in ga verdiepen en ook nog proberen de biljetten te bemachtigen natuurlijk.

[Ger1]

Ja moet je doen het zijn mooie biljetten maar wat mij wel is opgevallen,
dat de prijzen van deze biljetten vaak hoger liggen dan bij ander Duits stadsgeld.

1000_Gulden 1924.jpg

En zo te lezen was Danzig al in de middeleeuwen een welvarende (vrij) stad of staat.
Mvg, .